Пофалба на хипокризијата

„Гревот“ на Никовски е што како колумнист и пензионер не бил дипломат, т.е. не зборувал со Езопов јазик, туку без ракавици, и што наводно ги навредил нашите пријатели во Европа и во САД. Прогресивната јавност повеќе се шокира од тоа што Никовски го напиша, отколку што Стејт департментот реагираше на колумна


Повторно дилема! Која тема е поважна: говорот на омраза, говорењето вистина или лагата и хипокризијата? Говорот на омраза е тема што, за жал, станува актуелна пред и за време на избори, кога секој со прст покажува на другиот, но никогаш не помислува на сопствената реторика и пораки што ги испраќа во јавноста. Ова е доволна причина за загриженост. Но еднакво ме мачи и тоа што некои луѓе немаат „стомак“ за вистината. Таа ги боли, а тие се фини и претпочитаат куртоазија, иако знаат дека сето тоа е дел на една проѕирна претстава. Говорот на омраза, за жал, не е само локален, наш, туку глобален феномен. Неодамнешниот масакр во Тусон (Аризона) покажаа дека говорот на омраза не е само фактичка злоупотреба на слободата на говорот, туку е и специфичен (вербален) акт на насилство. А чекорот до фактичкото насилство е многу мал. Во ситуација на безидејност и/или отсуство на вистински алтернативи за проблемите, политичарите посегнуваат по докажано ефикасно средство за политичка комуникација, а тоа е емоционализацијата на политичкиот говор. Ако на оние што се несреќни или исплашени им се понуди „легитимна цел“ за напад (т.е. непријател), тие се будат од апатијата и политички се мобилизираат. Проблемот е во тоа што тие што користат говор на омраза и не мора да веруваат во тоа што го говорат, но врз нивната публика тоа има поинаков ефект. Таа понекогаш се чувствува „повикано“ да дејствува (од страв или од омраза, или парадоксално - од љубов кон вредности за кои и се вели дека се загрозени). Малкумина од оние што говорат помислуваат на сопствената одговорност или на тоа дека нивните „стилски фигури“ некој може да ги сфати буквално и да постапи според нив. Говорот на омраза често погрешно се поистоветува со отсуството на политичка култура или непристојниот, вулгарен и навредлив говор на јавна/политичка сцена. Ваквиот говор кај нас е дури и „нормален“, вообичаен. Го употребуваат и политичарите и медиумите и јавните личности, па дури и свештените лица. Она што говорот на омраза го одделува од „обичниот“ вулгарен политички речник е имплицитниот или експлицитниот повик за отстранување на оние што се стигматизираат како изроди, предавници, корумпирани или крадци (терминологијата и етикетите зависат од случај до случај - заедничко е тоа што „другите“ се посочуваат како непријатели кон „нашите“ вредности и виновници за „нашата“ несреќа).

Кај оние што претендираат дека се интелектуална елита, хипокризијата е многу попожелен, па и доминантен облик на јавна (па и приватна) комуникација. Таа креира параметри на политичка коректност, па дури и да се претвори во автоцензура. На вакво размислување поттикнува т.н. случај „Никовски“, кој ја разбранува јавноста, и како цунами стигна до Вашингтон. Дека колумништвото не е така наивна работа сум го искусила одамна, уште кога некој науми да ме исфрли од Хелсиншкиот комитет, а неодамна се повтори во вид на дисквалификации од колеги-професори, и тоа поради став искажан во колумна. Сум видела како најголемите волтеријанци се претвораат во одмаздливи ликови, само ако бидат допрени во болната точка или ако се препознаат во некој збор, дури и кога воопшто не биле инспирација за кажаното. Од бескомпромисни борци за демократија, човекови права и слобода на говор се претвораат во службеници на „Министерството на вистината“. Според Орвел, во време на општа измама кажувањето на вистината е револуционерен чин. Но „шокантноста“ на толку цитираната колумна на колегата (колумнист) се открива во фактот што станува збор за дипломат во пензија и за (сега веќе бивш) член на Советот за меѓународни односи на претседателот. Од аспект на неговата втора функција до некаде би разбрала ако неговиот „шеф“ од Водно се возбудеше и му ги истегнеше ушите. Но да му го одземете правото на пензиониран дипломат да пишува во свое име и да изнесува сопствени ставови ми се чини претерано! Сомневањата одат дотаму што врвен дипломат (а такви имаме многу малку) се смета за гласноговорник на политичките центри на моќ, па дури и за „спијач“ (во разузнавачки жаргон). Никој не се скандализира што проф. Мухиќ, во времето кога беше советник на претходниот претседател, имаше (и сé уште има) цврст став по однос на прашањето за непроменливост на името. Неговото објаснување беше дека своите ставови му ги изложил на тогашниот претседател, кој, пак, ги отфрлил идеите на советникот како неприфатливи. „Гревот“ на Никовски е што како колумнист и пензионер не бил дипломат, т.е. не зборувал со Езопов јазик, туку без ракавици, и што наводно ги навредил нашите пријатели во Европа и во САД. Прогресивната јавност повеќе се шокира од тоа што Никовски го напиша (без оглед дали е вистина или не, без оглед дали има слобода на говор), отколку што Стејт департментот реагираше на колумна (!?). Дисциплината на кичмата зела толкав замав што се смета дека сите треба да бидеме дипломати, да пазиме што и како зборуваме, а хипокризијата станала национална дисциплина. Знаеме дека во колумната има голема вистина, ама не било згодно да ја кажуваме гласно. Треба да шепотиме и „газиме по јајца“ од страв да не ја загубиле наклонетоста. Ако од нешто ми се преврте утробата, беше притисокот врз Никовски јавно да „признае“ колку добрини сме виделе, особено од Америте. Рефренот „Тенкју Америка“ е срамно ехо на понижувачкиот чин од ноември 2004-та, кога организирано се славеше признавањето на уставното име од страна на САД. Ни тогаш, а ни сега мислам дека некому треба(ше) да му пееме на плоштад во знак на благодарност што ни „признава“ нешто што е инхерентно природно право (според сите меѓународни норми), а уште помалку кога тоа име го користи само кога ни бара војници за Авганистан. Во однос на Фуере (со кого не се поздравив затоа што не бев меѓу поканетите на прием на кој беше дури и Груби) и јас напишав колумна во 2006 година. Опишав сцена во која јас и Исо Руси, среде лето, во 8.30 наутро, бевме на „пеглање“ поради критичките ставови во постизборниот извештај на Хелсиншкиот комитет, во кој се констатира замешателството во формирањето на владината коалиција. „Состанокот“ траеше многу кратко, затоа што не дозволивме да нé третираат со методи на некаков западнодемократски Це-Ка, но нема да го заборавам зацрвенетото од бес лице на Фуере, кој замина - без поздрав. Во пристојни земји, граѓаните не се заморуваат со имињата ни на своите политичари, а не пак со странски амбасадори. Но ние им дозволуваме да нé третираат небаре магариња, кои чекаат или стап или морков, виновни сме што ги помакедончуваме и пред нив се однесуваме со страхопочит, па дури и буренца со вино им местиме само да бидат задоволни и да кажат некој добар збор во Брисел/Вашингтон. Бах, авторот на „Галебот Џонатан Ливингстон“, вели дека најлоши се лагите што си ги кажуваме самите себеси. Поради нив живееме во одрекување на она што го чиниме, или дури и на она што го мислиме. Сега чекам реакции од „меѓународната“, разузнавачите, политички коректните... Дали сум и јас „спијач“, нечиј гласноговорник, или само некој што не е лицемер?

Авторката е универзитетски професор

Превземено од весникот Нова Македонија од ден 14.03.2011